Infekcje przenoszone drogą płciową
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)
Wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV).
Drogi zakażenia: kontakt uszkodzonej skóry, śluzówek z zakażoną krwią, niezabezpieczone kontakty seksualne, droga wertykalna (z matki na dziecko), dzielenie się sprzętem do iniekcji. Do zakażenia może dojść również w salonach fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i piercingu oraz przez wspólne używanie przyrządów do higieny osobistej (np. maszynki do golenia, nożyczki do obcinania skórek przy paznokciach, szczoteczki do zębów).
Objawy/przebieg: HBV jest chorobą o bardzo zróżnicowanym obrazie klinicznym, a czasem jej przebieg może być bezobjawowy. Ostre zakażenie może objawiać się osłabieniem, bólami mięśni, stawów lub brzucha. Kilka tygodni później u części chorych pojawia się żółtaczka, czyli żółtawe zabarwienie skóry i twardówek oczu, bardzo ciemny mocz oraz świąd skóry. U pozostałych chorych przebieg może być bezżółtaczkowy. Zakażenie może przejść w fazę przewlekłą i doprowadzić do niewydolności wątroby lub raka wątrobowokomórkowego.
Diagnostyka: WZW B jest wykrywane z krwi za pomocą testów laboratoryjnych.
Leczenie: W 90-95% przypadków ostre zapalenie wątroby kończy się wyzdrowieniem. Leczenie polega na przyjmowaniu leków, stosowaniu ścisłej diety, niezbędny jest pobyt w szpitalu. Leczenie stosuje się również w przypadku przewlekłego WZW B. Leczenie to zmniejsza ryzyko powikłań zakażenia, śmiertelności w przebiegu tej choroby.
Istnieje szczepionka, która skutecznie chroni przed tym wirusem!
Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C)
HCV to wirus, który wywołuje ostre i przewlekłe zapalenie wątroby, w konsekwencji którego może dojść do marskości i raka wątroby.
Drogi zakażenia: takie same jak przy HBV i HIV, czyli kontakt z krwią, niezabezpieczone kontakty seksualne, droga wertykalna (z matki na dziecko). Bardzo łatwo zakazić się poprzez wspólne używanie niesterylnych igieł i strzykawek używanych np. do wstrzykiwania narkotyków, czy sterydów. Do zakażenia może dojść również podczas: wizyty u fryzjera, kosmetyczki, manikiurzystki, stomatologa, w salonie tatuażu lub piercingu. Ryzykowne jest także używanie tej samej maszynki do golenia czy nożyczek do paznokci.
Objawy/przebieg: typową cechą zakażenia HCV jest jego bezobjawowy przebieg, trwający niekiedy wiele lat. Faza ostra zakażenia przebiega w 75% bezobjawowo, jedynie u 25% chorych pojawia się żółtaczka, brak łaknienia lub bóle brzucha. U części pacjentów może dojść do samoistnego wyeliminowania wirusa. Niekiedy u zakażonych HCV występują objawy mało swoiste dla choroby wątroby, co utrudnia postawienie trafnej diagnozy, np. długotrwałe zmęczenie, senność, apatia, czy stany depresyjne. Czasami pojawiają się bóle stawów, mięśni oraz zmiany skórne.
Choroba potrafi nawet przez kilkadziesiąt lat pozostawać w ukryciu. W tym czasie skutecznie niszczy wątrobę.
U co najmniej 20-30% chorych z przewlekłym zapaleniem wątroby dochodzi do rozwoju marskości wątroby. Każda postać marskości grozi rozwojem raka wątroby. Wiąże się to z poważnymi komplikacjami uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie organizmu (wodobrzusze, żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, zaburzenia krzepnięcia krwi, zaburzenia psychiczne, do śpiączki wątrobowej włącznie).
Diagnostyka: Test przesiewowy wykrywa przeciwciała anty HCV, które pojawiają się średnio 7-8 tyg. od momentu zakażenia (2-10tyg). W przypadku wykrycia przeciwciał konieczne jest potwierdzenie zakażenia, polegające na wykryciu materiału genetycznego wirusa. W celu monitorowania aktywności choroby oznaczane są również parametry wydolności wątroby.
Leczenie: Polega na podawaniu leków wirusowych i interferonu alfa. Podjęcie leczenia w ostrej fazie zakażenia zmniejsza ryzyko jego przejścia w postać przewlekłą.
Chlamydioza
Chlamydioza wywołana jest przez bakterie (Chlamydia trachomatis). Powoduje zapalenie cewki moczowej i narządów płciowych, czasem odbytu i gardła.
Drogi zakażenia: kontakt błony śluzowej pochwy, odbytu, cewki moczowej, gardła, spojówek z materiałem zakaźnym (np.: wydzielina z pochwy, sperma, preejakulat)
Objawy/przebieg: objawy pojawiają się po 3-7 tygodniach od zakażenia, są to: nieprawidłowa wydzielina w ujściu cewki moczowej lub pochwy, pieczenie przy oddawaniu moczu, bóle w dole brzucha. U kobiet często dochodzi do rozwoju zapalenia szyjki macicy i cewki moczowej.
Niestety u 10-30% mężczyzn i 50% kobiet przebiega bezobjawowo, dlatego łatwo ją przeoczyć lub zlekceważyć.
Powikłania nieleczonej chlamydiozy są bardzo poważne: u mężczyzn: zapalenie najądrzy, gruczołu krokowego, zwężenie cewki moczowej; u kobiet: zapalenie błony śluzowej macicy, ropnie jajników i jajowodów, zapalenie przydatków macicy i w konsekwencji trudności z zajściem w ciąże. Zarówno u mężczyzn jak i kobiet może dojść do zapalenia stawów.
Diagnostyka: rozpoznanie zakażenia ustala się na podstawie występowania objawów i badania mikroskopowego wydzieliny z cewki moczowej. W Polsce specjalistyczne badania w kierunku chlamydii wykonują tylko niektóre placówki opieki zdrowotnej.
Leczenie: w leczeniu stosuje się antybiotyki.
Drożdżyca (Kandydoza)
Jest to choroba wywoływana przez drożdżaki (głównie C. albicans). Rozwija się głównie u osób z obniżoną odpornością, w przebiegu cukrzycy, podczas zmian hormonalnych (np. w czasie ciąży).
Objawy/przebieg: u kobiet objawia się obrzękiem i zaczerwienieniem błon śluzowych i warg sromowych oraz serowatymi upławami. Może pojawić się ból w trakcie stosunku seksualnego. U mężczyzn pojawia się zaczerwienienie i białawy nalot na żołędzi i napletku.
Diagnostyka: na podstawie objawów i badania mikroskopowego.
Leczenie: leki przeciwgrzybiczne stosowane miejscowo lub doustnie. Nieleczona może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych.
Rzężączka
Najczęściej rozpoznawana choroba przenoszona drogą płciową. Rzeżączkę wywołuje bakteria zwana dwoinką rzeżączki lub gonokokiem (N. gonnorhoe).
Drogi zakażenia: podczas stosunków seksualnych, poprzez kontakt błon śluzowych pochwy, cewki moczowej, odbytu, gardła, czasem spojówek z materiałem zakaźnym (wydzielina z pochwy lub cewki moczowej). Do zakażenia dziecka może dojść również w czasie porodu.
Objawy/przebieg: dolegliwości pojawiają się zwykle po 2-7 dniach od ryzykownego kontaktu, choć u kobiet mogą później – nawet po 2 tygodniach. Rzeżączka rozwija się w błonach śluzowych układu moczowo-płciowego, odbytu, spojówek i gardła. Objawia się pieczeniem lub swędzeniem przy oddawaniu moczu, ropnymi upławami z pochwy. Rzeżączka bezobjawowo lub skąpoobjawowo przebiega u 10% mężczyzn i 80% kobiet, w związku z tym wiele osób może nieświadomie zakażać innych.
Nieleczona rzeżączka może prowadzić do powikłań – przewlekłych zapaleń układu rozrodczego, a w konsekwencji do bezpłodności. U mężczyzn może pojawić się ropny wyciek z cewki moczowej oraz ból i pieczenie przy oddawaniu moczu.
Diagnostyka: zakażenie stwierdza się poprzez badania laboratoryjne próbek wydzieliny z cewki moczowej, szyjki macicy lub gardła i odbytu.
Leczenie: Choroba wymaga leczenia antybiotykami obojga partnerów. Coraz częściej obserwuje się szczepy oporne na dostępne antybiotyki. Prezerwatywa zmniejsza ryzyko zakażenia.
Kłykciny kończyste (HPV)
Kłykciny kończyste (brodawki genitalne) wywoływane są przez wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).
Drogi zakażenia: Zakażenie następuje poprzez kontakt ze zmienionym chorobowo naskórkiem. Wirus wnika przez mikrouszkodzenia naskórka.
Objawy/przebieg: Przebieg jest zróżnicowany. Od bezobjawowego do rozwoju kłykcin kończystych (zmian naskórkowych przypominających kwiat kalafiora). Zmiany pojawiają się na narządach płciowych w ciągu od 6 tygodni do 6 miesięcy (średnio po 3 miesiącach) od zakażenia i nie są bolesne. Niektóre typy HPV (tzw. onkogenne) mogą być przyczyną rozwoju raka szyjki macicy, odbytu i zewnętrznych narządów płciowych. Dlatego też tak ważne jest regularne (co najmniej 1 raz w roku) poddawanie się badaniom cytologicznym szyjki macicy. Badanie takie wykonują lekarze ginekolodzy. U mężczyzn mogą prowadzić również do powstania raka prącia i odbytu.
Diagnostyka: Rozpoznanie ustala się głownie na podstawie objawów. W niektórych przypadkach można wykryć materiał genetyczny wirusa w organizmie ludzkim. W przypadku podejrzenia procesu nowotworowego wykonuje się badanie cytologiczne lub histopatologiczne.
Leczenie: Nie ma leków eliminujących wirusa z organizmu. Leczenie polega na usuwaniu zmian (chirurgicznie, za pomocą elektrokoagulacji lub wymrażania). Można stosować miejscowo działające preparaty. Zmiany mają tendencje do nawracania. U części chorych zmiany ustępują samoistnie.
Istnieje szczepionka przeciw onkogennym szczepom HPV. Jej skuteczność nie została jednoznacznie potwierdzona. Szczepienie nie zwalnia z okresowego wykonywania badania cytologicznego!
Kiła (Syfilis)
Wywoływana przez bakterię, krętka bladego. Jest chorobą bardzo zakaźną.
Drogi zakażenia: Do zakażenia dochodzi w momencie kontaktu materiału zakaźnego z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą, najczęściej podczas stosunków seksualnych (analne, waginalne, oralne), może przenosić się również przez pocałunki, praktyki manualno-genitalne; drogą wertykalną – w czasie ciąży matka może zakazić płód (kiła wrodzona); podczas kontaktu z krwią; drogą pozapłciową (kontakt skóry z zakażonym materiałem biologicznym np. zakażenie lekarza badającego chorego). Bakteria ta szybko ginie poza organizmem człowieka i nawet woda z mydłem ją zabija.
Objawy/przebieg: W zależności od długości zakażenia występują różne objawy.
1. Owrzodzenie pierwotne - zazwyczaj pojedyncza okrągła lub owalna, niebolesna zmiana zlokalizowana w miejscu wniknięcia krętków (na narządach płciowych, w odbycie, na języku, w gardle, na skórze dłoni). Zmiana pojawia się po ok. 3 tygodniach od zakażenia i ustępuje samoistnie.
2. Kiła II okresu - występuje po ok. 9-10 tygodniach od zakażeniach. Objawia się plamistą wysypką na skórze, również na dłoniach i stopach. Zmiany mogą pojawiać się kilkakrotnie i ustępować. Kolejną zmianą typową dla tego okresu choroby są nadżerki i grudki w okolicy narządów płciowych. Dodatkowymi objawami mogą być: łysienie plackowate, angina kiłowa, bielactwo. Zmiany II okresu również ustępują samoistnie.
3. Kiła III okresu - w tym okresie choroby dochodzi do uszkodzenia aorty, ośrodkowego układu nerwowego objawiające się zaburzeniami czucia, niedowładami kończyn. W kile III okresu również występują zmiany skórne.
4. Kiła wrodzona - różnego rodzaju zmiany skórno-śluzówkowe, zmiany narządowe, uszkodzenie układu nerwowego, zniekształcenia kości. Zmiany te są nieodwracalne!
Diagnostyka: Wykrywanie za pomocą badań serologicznych z krwi.
Leczenie: Leczenie polega na podawaniu antybiotyków. Czas leczenia jest zależny od czasu trwania choroby. Należy pamiętać, że uszkodzenia układu nerwowego i zmiany w narządach są nieodwracalne. Aby uniknąć zakażenia płodu, kobiety ciężarne powinny wykonywać testy w kierunku kiły, a w przypadku wykrycia zakażenia powinny poddać się leczeniu.
Opryszczka narządów płciowych (HSV)
Drogi zakażenia: stosunki seksualne (oralne, waginalne, analne). Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z wydzieliną zawierającą HSV – do wniknięcia dochodzi najczęściej przez uszkodzony naskórek i błony śluzowe. W czasie porodu może dojść do zainfekowania noworodka.
Objawy: pojawiają się najczęściej w ciągu kilku dni od zakażenia i utrzymują się przez 2-3 tygodnie. Objawem zakażenia jest złe samopoczucie, podobne do przeziębienia oraz zmiany skórne pojawiające się w okolicach narządów płciowych i odbytu. Początkowo są to zaczerwienienia, które zmieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym, pękają, a w ich miejsce pojawiają się bolesne owrzodzenia (w miejscach pękniętych pęcherzyków pojawiają się nadżerki, pokrywające się strupem). Wirus opryszczki pozostaje w organizmie człowieka do końca życia i może wywoływać nawroty objawów. HSV może dawać powikłania neurologiczne.
Diagnostyka: na podstawie objawów.
Leczenie: miejscowe, a w razie potrzeby również doustnie. W przypadku nadkażenia bakteriami mogą być pomocne antybiotyki.
Świerzb i wszawica łonowa
Zaliczane do STI, choć przenoszenie odbywa się też drogą pozapłciową np. przez zaniedbania higieniczne. Rozpoznanie i leczenie nie jest trudne. Dodatkowo wymagana jest dezynfekcja odzieży i bielizny pościelowej.
Świerzb
Choroba pasożytnicza. Wywoływany jest przez roztocze – świerzbowca ludzkiego. Pasożyt przenosi się wyjątkowo łatwo, głównie w trakcie kontaktów seksualnych, spania w jednym łóżku, czy używania wspólnych ręczników. Zakażenie to objawia się uporczywym świądem w czasie, kiedy ciało się rozgrzewa (w nocy, w takcie kąpieli). Najczęściej swędzenie pojawia się między palcami, w pachwinach, w okolicy narządów płciowych oraz na brzuchu i pośladkach. Leczenie świerzbu polega na miejscowym stosowaniu leków. Odzież, bieliznę pościelową należy dokładnie wyprać w możliwie wysokiej temperaturze. Ważne jest, aby leczenie zastosować u obu partnerów.
Wszawica łonowa
Jest podobnie jak świerzb chorobą pasożytniczą. Wywołują ją wszy łonowe, przenoszone w trakcie kontaktu seksualnego lub wspólnego używania pościeli i odzieży. Wszy osiedlają się na owłosieniu w okolicach narządów płciowych i żywią się krwią. Wszawica objawia się świądem wzgórka łonowego oraz niebieskimi plamkami w miejscach ukłucia przez pasożyty.
Diagnostyka: Na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego, czasem pobiera się materiał do badania mikroskopowego.
Leczenie: Stosowanie miejscowe preparatów przeciw wszom. Pomocne może być golenie okolic intymnych. Ważna jest również higiena osobista. Odzież, bieliznę pościelową należy dokładnie wyprać w możliwie wysokiej temperaturze.
Rzęsistkowica
Wywołana jest przez rzęsistek pochwowy. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez kontakty seksualne, ale może ono mieć miejsce również przez wspólne używanie np. przyborów toaletowych czy wodę w basenach kąpielowych. Najczęściej chorują kobiety, u których zakażenie objawia się zapaleniem pochwy i zewnętrznych narządów płciowych. Odczuwa się wtedy swędzenie w pochwie, któremu towarzyszą obfite pieniste upławy o nieprzyjemnej woni. U mężczyzn może przebiegać bezobjawowo, czasem pojawia się ropna lub pienista wydzielina z cewki.
Diagnostyka: Wywiad i pobranie wymazu z cewki moczowej.
Leczenie: W terapii stosuje się leki doustne i dopochwowe.